Problem identiteta religioznih LGBT osoba u Srbiji
Registrovani korisnici ne vide reklame
Niko nije mogao da pretpostavi u kom će se pravcu kretati budućnost Balkana kada su tokom osamdesetih godina prošlog veka u celoj istočnoj Evropi promene, započete padom Berlinskog zida, polako počele da se odvijaju. Svaki klinac iz Istočnog bloka mogao je samo da zavidi svojim kolegama tinejdžerima u Jugoslaviji na njihovoj bezbrižnoj sadašnjosti i optimističkim pogledom u budućnost. Ko bi od njih mogao da, i u najluđim snovima, predvidi kako će za samo dve-tri godine svaki (preživeli) klinac iz Jugoslavije biti ljubomoran na svakog klinca iz bivšeg „istočnog lagera“. A i stanje u Jugoslaviji tog doba bilo je veoma specifično. Mladi Zagrepčani su sa ljubomorom gledali ka Beogradu u kome su nastupali Oliver Mandić u haljinama ili našminkani Milan Mladenović svesni da kod njih javno koketiranje sa kvir estetikom ne bi tako lako prošlo. Sa druge strane, zahvaljujući pre svega Ustavu SFRJ iz 1974. u Sloveniji, Hrvatskoj i Crnoj Gori homoseksualnost je prestala biti krivično delo već 1977. godine (dok će Srbija na ovo čekati još više od deset godina). Za razliku od ostalih jugoslovenskih republika i pokrajna (i AP Vojvodina je, čim je bila u prilici, olabavila propise prema istopolnoj ljubavi) u Srbiji je glavni problem bila sama država veoma neprijateljski raspoložena prema svojim gađanima. Srbija je, odbijajući da poveruje u rušenje Berlinskog zida, poslednja dopustila višestranačje, kakvu-takvu slobodu medija i društvenog organizovanja. Tada su počele i prve aktivističke delatnosti srpske LGBT zajednice. Ko bi u Srbiji te 1986. godine na nastupu Divajn u SKC-u mogao i da pretpostavi da će prva (i to krvavo neuspešna) gej parada u Beogradu biti održana tek 2001. godine, a da će se na održavanje prve uspešne parade čekati više od dve decenije.
Nije tajna da je ovde država najveći neprijatelj svojim građanima koje tretira ili kao teret ili neprijatelje (u naboljem slučaju kao podanike ili robove). Međutim, za razliku od ranih procesa demokratizacije našeg društva u kome su i nacionalističke i religiozne organizacije bile protiv te nedemokratske države jer je bila u vlasti komunista danas je u Srbiji, oslobođenoj od stega komunizma, samo društvo, zadojeno vladajućim nacionalističkim i religioznim fanatizmom (i fatalizmom), okrenuto protiv svih vidova demokratije. Ovo je fenomen koji je trenutno prisutan u gotovo svim zemljama onog Istočnog bloka sa početka priče u kojima religiozne i nacionalističke snage koje su nekada bile zamajac demokratskih promena i okretanja ka Zapadu sada predstavljaju glavnog oponenta zapadnih vrednosti.
Srbija je zemlja u kojoj postoji veoma bliska veza između religijskog i etničkog tako da se svaki pokušaj promene društva doživljava kao atak na religiju. Ova svojevrsna „narodna religija“ svoje korene ima u seoskim patrijarhalnim zajednicama opstalim tokom osmanlijske vladavine Balkanom kao i u specifičnom otporu koje je pagansko stanovništvo srednjevekovnih srpskih zemalja imalo prema novoj monoteističkoj religiji nametanoj iz Konstantinopolja.
Upravo uticajima ovakve religije na društvo i njegove promene, sa akcentom na LGBT zajednicu i posebno njene religiozne pripadnike, bavi se knjiga „Identitet, religioznost, seksualnost – Problem identiteta religioznih LGBT osoba u Srbiji“ Miloša Jovanovića. Ova knjiga je nastala na osnovu doktorske teze koju je autor uspešno odbranio na Filozofskom fakultetu u Nišu.
Knjiga je podeljena u tri celine. Prvi deo se bavi pitanjem identiteta kao koncepta i njegovim sociološkim razmatranjima, drugi deo se bavi fenomenom homoseksualnosti u Srbiji (kako kroz njenu istoriju tako i danas), dok se treći deo bavi religioznim LGBT osobama kao žrtvama dvostruke stigmatizacije kako religioznih svetonazora pravoslavne zajednice tako i same LGBT populacije koja sa strepnjom gleda na religiozne ljude kao izvor permanentne opasnosti i pretnje.
Miloš Jovanović je želeo da istraži konstrukciju identiteta verujućih neheteroseksualaca. Sa tim ciljem on je u periodu od 2005. do 2014. godine uradio seriju intervjua sa sedamnaest LGBT osoba iz Beograda, Niša, Novog Sada i Novog Pazara, kao i sa još četvoro ispitanika iz Bosne i Hercegovine. Razgovori su snimani diktafonom, a anonimnost sagovornika je bila od presudne važnosti jer je istraživač želeo da dobije duboko iskrene odgovore od pripadnika ove dvostruko diskriminisane grupe.
„Svesno je učinjen napor da se obezbedi prostor u kome bi mogli da se ’čuju glasovi’ dvostruko skrajnutih, a u cilju njihovog povratka iz, katkad samonametnutog, izgnanstva, odnosno skrivenosti u senci zakulisja, iz prostora stida i tišine nazad na svetlost društvene pozornice, ka poziciji zadobijenog dostojanstva i slobode izražavanja“, kaže autor u zaključku knjige.
Iako izvorno pisana kao naučni rad ova knjiga nam kroz veoma lične i otvorene ispovesti religioznih LGBT osoba na emotivan način oslikava probleme sa kojima se suočava ova specifična grupa smeštena na liniji razgraničenja „prve“ i „druge“ Srbije. U svojoj knjizi Miloš Jovanović nam otkriva neke od načina kako se pripadnici ove neke „treće“ Srbije bore sa svojim sukobljenim duhovnim i seksualnim identitetima kao i sa svojim položajem u, inače šizofrenom i duboko podeljenom, srpskom društvu.
Piše: Milan Aranđelović, Izvor: Optimist
Registrovani korisnici ne vide reklame
